Θεραπευτικά όπλα έναντι της πανδημίας από τον νέο κοροναϊό SARS-CoV-2: Μια ανασκόπηση από την οπτική της επιστήμης της Χημείας
Κωνσταντίνος Σκομπρίδης, Καθηγητής Οργανικής Χημείας του Τμήματος
Χημείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (πρώην Πρόεδρος, 2006-2009 και 2009-2012,
του Περιφερειακού Τμήματος Ηπείρου, Κέρκυρας και Λευκάδας της Ένωσης Ελλήνων
Χημικών),
πρώην μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ομοσπονδιακό
Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, ΕΤΗ Zürich και στα
Κεντρικά Ερευνητικά Εργαστήρια (Central Research Laboratory)
της φαρμακοβιομηχανίας Ciba-Geigy, νυν Novartis,
στη Βασιλεία της Ελβετίας)
Υπό την ενοποιητική θεματολογία: «Χημεία-η ζωή μας, το μέλλον μας» το έτος
2011 είχε ανακηρυχθεί ομοφώνως, μετά από σχετική εισήγηση στην 63η Γενική
Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ως
διεθνές έτος Χημείας και είχε τεθεί υπό την εποπτεία της Εκπαιδευτικής,
Επιστημονικής και Πολιτιστικής Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO), καθώς και της Διεθνούς Ένωσης Καθαρής και
Εφαρμοσμένης Χημείας (IUPAC). Η κεντρική οδηγία ήταν, εκτός των άλλων, να
αναδειχθεί η επιστήμη της Χημείας, τα επιτεύγματα και η συνεισφορά της στην
πρόοδο και την ευημερία της ανθρωπότητας. Σχεδόν
10 χρόνια μετά, η σημασία του παραπάνω τίτλου επιβεβαιώνεται και γίνεται
αντιληπτή η τεράστια συνεισφορά της επιστήμης της Χημείας στην ανθρωπότητα ,
έστω από ορισμένους, έστω εν μέσω της πανδημίας.
Παρόλο που η ανάπτυξη εμβολίων
για την αντιμετώπιση της πανδημίας από τον κορωνοϊό του SARS-CoV-2 εξελίσσεται
με πρωτοφανή ρυθμό, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένα τουλάχιστον ασφαλές και
αποτελεσματικό εμβόλιο δεν θα είναι διαθέσιμο πριν από το τέλος του 2020, κατ’
άλλους δε, ειδικούς επιστήμονες που ασχολούνται με την ανάπτυξη εμβολίων, πριν
από τα μέσα του 2021.
Ως εκ τούτου, η υφήλιος έχει
εναποθέσει τις ελπίδες της, στην ταχύτερη ανακάλυψη, μιας ικανοποιητικής
φαρμακευτικής/θεραπευτικής αγωγής από ήδη εγκεκριμένα, κατά το μάλλον ή ήττον
ασφαλή, φαρμακευτικά σκευάσματα, τα οποία χορηγούνται έναντι πάσης φύσεως
ασθενειών. Ελπίζεται ότι οι ήδη νοσούντες, καθώς και οι μελλοντικοί, εν δυνάμει
όλοι μας, θα μπορούσαν να βοηθηθούν, πράγμα που έχει αρχίσει να διαφαίνεται από
ήδη υπάρχοντα και χρησιμοποιούμενα φαρμακευτικά σκευάσματα. Θα πρέπει να
διευκρινιστεί ότι η στοχευμένη ανάπτυξη ενός νέου, μη υπάρχοντος φαρμάκου,
δηλαδή ο σχεδιασμός, η σύνθεση, ο εργαστηριακός και κλινικός έλεγχος (ex vitro,
ex vivo, in vivo και κλινικές δοκιμές I-IV) και τελικώς η έγκριση, όταν αυτή
επιτυγχάνεται, απαιτεί από 5 χρόνια, στην καλύτερη περίπτωση ταχείας έγκρισης
φαρμάκων, ενίοτε, δε, έως και περισσότερα από 10 χρόνια!
Γίνεται, συνεπώς, αντιληπτό γιατί
η παγκόσμια ερευνητική κοινότητα στρέφεται στην ανάπτυξη εμβολίων κι έχει θέσει
στο επίκεντρο, στην τρέχουσα χρονική περίοδο της πανδημίας, τον έλεγχο
υπαρχόντων φαρμάκων, τα οποία εγκρίθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια έναντι άλλων
ασθενειών, από ερευνητές-χημικούς, και μάλιστα οργανικούς συνθετικούς χημικούς,
κατά κανόνα νέους, σε εργαστήρια καινοτόμων φαρμακευτικών εταιρειών, συχνά και
με τη συμμετοχή/σύμπραξη πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και ερευνητικών κέντρων.
Η συγκεκριμένη ανασκόπηση,
δεδομένου ότι καθημερινά υπάρχουν νέα κλινικά δεδομένα, (ακόμη και σήμερα) πόσο
μάλλον το αμέσως προσεχές χρονικό διάστημα, δεν θα μπορούσε να είναι πλήρης. Τα
φαρμακευτικά σκευάσματα που ελέγχονται έναντι του SARS-CoV-2, κατά κανόνα
ανήκουν σε μία από τις ακόλουθες τρεις ομάδες:
-
Αντι-ιικά φάρμακα, τα οποία
αναπτύχθηκαν αρχικά έναντι των ιών HIV, Ebola, ηπατίτιδα C, γρίπης, SARS ή
MERS, κι έχουν σχεδιαστεί ώστε να αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό των ιών ή/και
να τους παρεμποδίζουν να εισέλθουν εντός των κυττάρων των πνευμόνων και άλλων
οργάνων. Δοκιμάζεται, επίσης, η αποτελεσματικότητά ενός παλαιού φαρμάκου έναντι
της ελονοσίας, καθώς μόλις πρόσφατα διαπιστώθηκε η αντι-ιική του δραστικότητα.
-
Ανοσορυθμιστές, οι οποίοι
αναπτύχθηκαν έναντι της ρευματοειδούς αρθρίτιδας ή των φλεγμονωδών ασθενειών
του εντέρου, που αποσκοπούν στο να περιορίσουν τις αμυντικές αντιδράσεις του
οργανισμού, έτσι ώστε να μην προκαλέσουν μεγαλύτερες βλάβες από τους ίδιους
τους ιούς.
-
Φάρμακα για πνευμονοπάθειες,
όπως κατά της ιδιοπαθούς πνευμονικής ίνωσης, τα οποία βοηθούν ώστε οι πνεύμονες
των ασθενών να είναι σε θέση να τροφοδοτήσουν το αίμα με αρκετό οξυγόνο.
Ωστόσο,
υφίστανται και είναι σε εξέλιξη έντονη ερευνητική δραστηριότητα για την
ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Μια σειρά μελετών έναντι του Covid-19 με ήδη διαθέσιμα
φαρμακευτικά σκευάσματα, άρχισε στην Κίνα, κυριολεκτικά μέσα στον πανικό.
Περιλάμβανε περιορισμένο αριθμό ασθενών, ενώ συχνά δεν υπήρχε άμεση σύγκριση με
ασθενείς που έλαβαν βασική ιατρική φροντίδα, χωρίς πρόσθετη φαρμακευτική
αγωγή. Τέτοιες μελέτες μπορούν να
διενεργηθούν τάχιστα, τα αποτελέσματά τους όμως είναι συχνά διφορούμενα και μη
αξιοποιήσιμα. Ως εκ τούτου, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) απηύθυνε
έκκληση σε εταιρείες και ερευνητικά ιδρύματα να οργανώσουν διακρατικές,
ελεγχόμενες και τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες ασθενών για μια σειρά
φαρμάκων. Οι εν λόγω μελέτες (https://www.vfa.de/de/arzneimittel-forschung) διενεργούνται
με τη συμμετοχή πολλών ιατρικών μονάδων (νοσοκομείων), με τους ασθενείς να
ταξινομούνται σε ομάδες, όπου οι πρόθυμοι ασθενείς, ήτοι αυτοί που δίνουν τη
συγκατάθεσή τους, κατανέμονται τυχαία σε μία από τις ομάδες. Κάθε ομάδα
λαμβάνει διαφορετική θεραπεία, εκτός από μία ομάδα ασθενών, την ομάδα ελέγχου,
όλες δε τυγχάνουν της ίδιας βασικής ιατρικής περίθαλψης.
Η
Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) ανακοίνωσε πρόσφατα μια μελέτη με την ονομασία SOLIDARITY, αποσκοπώντας στη σύγκριση
τεσσάρων θεραπειών, τόσο με τη βασική θεραπεία, όσο και μεταξύ των. Η συνολική
μελέτη συμπεριλαμβάνει τις ακόλουθες επί μέρους μελέτες (τύπους
θεραπείας/πρωτόκολλα θεραπείας), στις οποίες συμμετέχουν αρκετές χιλιάδες
ασθενείς, κατανεμημένοι τυχαία :
1. Βασική θεραπεία, μόνο.
2. Βασική θεραπεία + Remdesivir (αναστολέας της RNA πολυμεράσης του ιού)
3. Βασική θεραπεία + Ritonavir/Lopinavir (φάρμακα έναντι του ιού HIV, αναστολέας των
πρωτεασών HIV-1 και ΗΙV-2)
4. Βασική θεραπεία + Ritonavir/Lopinavir (φαρμακευτική αγωγή με HIV) + Ιντερφερόνη-β (πρώιμη θεραπεία της
σκλήρυνσης κατά πλάκας)
5. Βασική θεραπεία + Chloroquine (Χλωροκίνη, φάρμακο κατά της ελονοσίας)
Στην
ανωτέρω μελέτη, εκτός μιας σειράς ιατρικών ιδρυμάτων ευρωπαϊκών χωρών και των
Η.Π.Α, συμμετέχουν και ιατρικά ιδρύματα από την Αργεντινή, το Ιράν, και τη
Νότια Αφρική. Μια επιτροπή παρακολούθησης επανεξετάζει ανά τακτά χρονικά
διαστήματα τα ενδιάμεσα αποτελέσματα των επί μέρους μελετών και με όποιες από
αυτές δεν καταγράφεται βελτίωση της κατάστασης των ασθενών, ή καταγράφεται
επιδείνωση συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου, η μελέτη διακόπτεται πάραυτα.
Είναι, δε, επιτρεπτή, σύμφωνα με σχετικές οδηγίες, η δοκιμή/προσθήκη επιπλέον
θεραπευτικών «όπλων» στη μελέτη.
Ταυτόχρονα,
ξεκίνησε η μελέτη DISCOVERY σε χώρες
της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου, με μια πολύ παρόμοια δομή,
που συντονίζεται από τον Γαλλικό Ερευνητικό Οργανισμό INSERM. Περίπου 3.200 ασθενείς από τη Γερμανία, το Βέλγιο, τη
Γαλλία, το Λουξεμβούργο, τις Κάτω Χώρες, την Ισπανία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο
Βασίλειο θα λάβουν ή ήδη λαμβάνουν μέρος στην εν λόγω μελέτη. Αντί της Χλωροκίνης, θα χρησιμοποιηθεί ένα
ανάλογο αυτής, με παρόμοια μοριακή δομή και δράση, η Υδροξυχλωροκίνη, κι όχι Υδροχλωροκίνη
που συχνά αναφέρεται από τα μέσα ενημέρωσης, ένα φαρμακευτικό σκεύασμα που
χορηγείται για την πρόληψη και τη θεραπεία της ελονοσίας σε περιοχές όπου η
ελονοσία παραμένει ευαίσθητη σε Χλωροκίνη,
καθώς και για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, του λύκου και της
επιβραδυνομένης δερματικής πορφυρίας.
Μια
άλλη ευρείας κλίμακας μελέτη, με την ονομασία RECOVERY, έχει ξεκινήσει από ιατρούς του Πανεπιστημίου της
Οξφόρδης, με τα κάτωθι θεραπευτικά πρωτόκολλα:
1. Βασική θεραπεία, μόνο.
2. Βασική θεραπεία + Ritonavir/Lopinavir (φάρμακα έναντι του
ιού HIV, αναστολείς των πρωτεασών HIV-1 και ΗΙV-2).
3. Βασική θεραπεία + Ιντερφερόνη-β (πρώιμη θεραπεία της
σκλήρυνσης κατά πλάκας).
4. Βασική θεραπεία + Dexamethazone (ένα συνθετικό γλυκοκορτικοειδές,
με πολλές θεραπευτικές χρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ρευματοειδών παθήσεων,
ορισμένων δερματικών παθήσεων, σοβαρών αλλεργιών, άσθματος, χρόνιας
αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, κ.ά).
5. Βασική θεραπεία + Hydroxychloroquine
(Υδροξυχλωροκίνη)
Αντιιικά φάρμακα-Παραδείγματα φαρμάκων των οποίων η
δράση ελέγχεται έναντι του SARS-CoV-2.
Το Remdesivir (κωδική ονομασία GS-5734) σχεδιάστηκε και συντέθηκε
αρχικά από μία ομάδα χημικών ερευνητών της εταιρείας Gilead Sciences (Η.Π.Α.) (Patent US 9724360, Gilead Sciences Inc.) κατά των λοιμώξεων του Ebola,
έναντι του οποίου δεν κατέδειξε και τόσο ικανοποιητική δράση, ενώ διαπιστώθηκε
εργαστηριακά η δραστικότητά του έναντι των ιών MERS. (Therapeutic efficacy of the small molecule
GS-5734 against Ebola virus in rhesus monkeys." Nature. 531 (7594): 381–385). Στην τρέχουσα περίοδο της πανδημίας ελέγχεται ενάντια
στον SARS-CoV-2, με άκρως ικανοποιητικά έως και εντυπωσιακά αποτελέσματα. Το Remdesivir είναι ένα νουκλεοτιδικό ανάλογο,
συγκεκριμένα ένα ανάλογο της αδενοσίνης, που τη μιμείται (αδενοσίνη: δομικό
συστατικό του γονιδιώματος του RNA των ιών, που φέρει ως βάση την αδενίνη), παρεμβαίνοντας στην
RNA-εξαρτώμενη RNA πολυμεράση, δηλαδή στο ένζυμο που χρησιμοποιούν οι ιοί για
να αντιγράψουν τα γονιδιώματά τους. Στοχεύοντας αυτό το ένζυμο, ο ιός δεν
μπορεί να αναπαραχθεί. Σε μία ανοιχτή
επιστολή ο Πρόεδρος και Γενικός Διευθυντής Daniel O’Day της Φαρμακοβιομηχανίας Gilead Sciences (κάτοχος του διπλώματος
ευρεσιτεχνίας του Remdesivir), με την ευκαιρία μιας
δημοσιευθείσας μελέτης στο περιοδικό New England Journal of Medicine (NEJM), αναφορικά
με το φάρμακο Remdesivir, αναφέρεται
στα θεραπευτικά αποτελέσματα του εν λόγω σκευάσματος, ομολογουμένως, μιας μικρής
ομάδας ασθενών με σοβαρά συμπτώματα του Covid-19, ως εξής (https://www.gilead.com/stories/articles/an-open-letter-from-our-chairman-and-ceo-april-10): «…Τα αποτελέσματα καλύπτουν 53 από τους πρώτους ασθενείς που υποβλήθηκαν
σε θεραπεία και έδειξαν ότι η πλειοψηφία παρουσίασε κλινική βελτίωση μετά τη
λήψη του φαρμάκου Remdesivir.
Αναγνωρίζουμε τους περιορισμούς αυτών των δεδομένων παρηγορητικής χρήσης από
καθαρά ερευνητική σκοπιά, ενώ γνωρίζουμε ότι έχουν μεγαλύτερη σημασία για τους
ασθενείς των οποίων τα συμπτώματα βελτιώθηκαν…..». Αξίζει να σημειωθεί ότι
τα αποτελέσματα ευρείας κλίμακας μελετών (βλ. παραπάνω σύνδεσμο), με αριθμό
ασθενών 400+, 800+ και 10.000+ αναμένονται προς τα τέλη Απριλίου, τα τέλη Μαΐου
και μετά τον Ιούνιο, αντίστοιχα.
Η
εταιρεία CytoDyn ελέγχει εάν το Leronlimab, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα, το
οποίο αναπτύχθηκε κατά του ιού HIV και του τριπλού αρνητικού καρκίνου του
μαστού, είναι αποτελεσματικό έναντι του κορωνοϊού.
Η
εταιρεία AbbVie έχει διαθέσει ένα
φαρμακευτικό σκεύασμα έναντι του ιού HIV, περιέχον τα δραστικά συστατικά Lopinavir
/ Ritonavir για κλινικές δοκιμές έναντι του κορωνοϊού, συμπεριλαμβανομένων
ανεξάρτητων μελετών στις οποίες οι ασθενείς λαμβάνουν ως εισπνεόμενο το Novaferon της εταιρείας Beijing Genova Biotech. Η θεραπεία
πρόκειται να δοκιμαστεί σε μεγάλη παγκόσμια κλίμακα.
Η
Ascletis Pharma συνδυάζει το Ritonavir
με το εγκεκριμένο φάρμακο Danoprevir (ένας μακροκυκλικός, δεκαπενταμελής,
πεπτιδομιμητής αναστολέας) στην Κίνα για την ηπατίτιδα C. Οι μελέτες βρίσκονται
ήδη σε εξέλιξη.
Στην
Κίνα έχουν επίσης εγκριθεί κλινικές δοκιμές με το αντι-ιικό φάρμακο Favilavir της Zhejiang Hisun Pharmaceutical, το οποίο έχει λάβει έγκριση για τη
θεραπεία της γρίπης στην Ιαπωνία και την Κίνα.
Αν
και ο πρώτος αναστολέας των κινασών ΜΕΚ ATR-002 τη εταιρείας Atriva Therapeutics, αναπτύχθηκε για την
καταπολέμηση/αναστολή της κοινής γρίπης, εξετάζεται ήδη εάν μπορεί επίσης να
αναστείλει τον πολλαπλασιασμό του SARS-CoV-2.
Η
Αυστριακή εταιρεία Apeiron
Biologics σε συνεργασία
με το Πανεπιστήμιο Κολούμπια ελέγχουν το φαρμακευτικό σκεύασμα APN01, το οποίο ουσιαστικά αναπτύχθηκε
κατά τη διάρκεια της έρευνας έναντι του SARS και έχει ήδη δοκιμαστεί σε
κλινικές μελέτες ασθενών ενάντια σε παθήσεις των πνευμόνων. Αναστέλλει μέσω της
πρόσδεσης σε αυτό, ένα μόριο στην επιφάνεια των πνευμονικών κυττάρων, την πρωτεΐνη
ACE2, ένα ένζυμο-υποδοχέα/κλειδί για την γλυκοπρωτεΐνη-ακίδα του SARS-CoV-2,
που χρησιμοποιεί για την είσοδό του στα κύτταρα. Σε κυτταρικές σειρές
διαπιστώθηκε ότι το ΑΡΝ01 μείωσε το
φορτίο του κορωνοϊού SARS-CoV-2 κατά ένα συντελεστή της τάξεως από 1.000-5.000
(Inhibition of SARS-CoV-2 infections in engineered human tissues using clinical-grade soluble human ACE2.Cell, in press; doi: 10.1016/j.cell.2020.04.004).
Η
Χλωροκίνη, ευρέως πλέον γνωστή,
ανακαλύφθηκε/αναπτύχθηκε από το χημικό/ερευνητή Hans Andersag στην χημική και
φαρμακευτική εταιρεία Bayer (Bayer
in Wuppertal-Elberfeld) το 1934 και εχορηγείτο επί σειρά
ετών ως αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή κατά της ελονοσίας, σε κάποιες
περιπτώσεις έως και σήμερα. Αν και τα τελευταία χρόνια έχει συνταγογραφηθεί
ελάχιστα, ωστόσο, κατόπιν εργαστηριακών και κλινικών μελετών, έχει αποδειχθεί
από Κινέζους ερευνητές σχετική αποτελεσματικότητα αυτού κατά του SARS-CoV-2.
Μένει να αποδειχθεί, η αποτελεσματικότητά του σε ευρείας κλίμακας μελέτες, καθώς
και σε συνδυασμό και με άλλα φαρμακευτικά σκευάσματα. Χαρακτηριστικά, η
εταιρεία Bayer προέβη τελευταία στην
παραγωγή /σύνθεση της Χλωροκίνης σε
εντυπωσιακά μεγάλες ποσότητες. Επίσης, διενεργούνται μελέτες, όπως
προαναφέρθηκε, με ένα ανάλογο της Χλωροκίνης,
την Υδροξυχλωροκίνη.
Αν
και το φαρμακευτικό σκεύασμα Camostat
Mesilat δεν αναπτύχθηκε αρχικά ως ένας αντι-ιικός παράγοντας, καθώς έχει
εγκριθεί στην Ιαπωνία για φλεγμονή του παγκρέατος, ερευνητές μιας γερμανικής
κοινοπραξίας ερευνητικών ιδρυμάτων έχουν διαπιστώσει ότι αναστέλλει αποτελεσματικά
ένα ένζυμο των πνευμονικών κυττάρων, το οποίο είναι απαραίτητο για τη διείσδυση
των SARS-CoV-2 ιών.
Επίσης,
η δραστική ουσία του φαρμάκου Βrilacidin,
της εταιρείας Innovation Pharmaceuticals,
ενώ αρχικά δεν αναπτύχθηκε κατά των ιών, εν τούτοις επιτίθεται και αποδομεί την
εξωτερική κυτταρική μεμβράνη του ιού SARS-CoV-2.
Η
εταιρεία Pfizer ελέγχει την τρέχουσα
περίοδο επιπλέον αντι-ιικούς παράγοντες, που έχει αναπτύξει για τη θεραπεία
ιογενών ασθενειών, έναντι του ιού SARS-CoV-2. Παράλληλα η Novartis ερευνά ποια από τα δικά της φαρμακευτικά σκευάσματα, ή
ποιες χημικές οργανικές ενώσεις από τη δική της βιβλιοθήκη ουσιών για την
ανάπτυξη φαρμάκων, θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικά για τη θεραπεία ασθενών
με Covid-19, είτε πρόκειται για αντι-ιικά φάρμακα, είτε για φάρμακα έναντι
άλλων νοσημάτων, ακόμη και αντικαρκινικών με ισχυρή αντι-ιική δράση, όπως το Imatinib (Ιματινίβη), ένας εκλεκτικός
αναστολέας της Abl-Bcr πρωτεϊνικής κινάσης, το οποίο
χορηγείται ήδη από το 2001 με εξαιρετικά θεραπευτικά αποτελέσματα έναντι της
Χρόνιας Μυελογενούς Λευχαιμίας (CML). Η δραστική ένωση σχεδιάστηκε και
συντέθηκε από τον Ελβετό χημικό Jürg Zimmermann (U.S. Patent
5,521,184, EP 0564409).
Στον Καναδά (Montreal Heart Institute), ελέγχεται σε κλινικές μελέτες η
Κολχικίνη (Colchizin) για τη θεραπεία έναντι υπερβολικών ανοσολογικών
αποκρίσεων. Το φάρμακο έχει έγκριση κατά της ουρικής αρθρίτιδας, καθώς και κατά
της περικαρδίτιδας. Στην πατρίδα μας είναι σε εξέλιξη ευρείας κλίμακας μελέτη
με τη χορήγηση Κολχικίνης σε συνδυασμό με Χλωροκίνη και Αζιθρομικύνη.
Ανοσορυθμιστές
Ενώ οι ανοσολογικές αντιδράσεις είναι
επιθυμητές στους προσβεβλημένους από τον ιό, ενίοτε, η υπερβολική ανοσολογική
αντίδραση κάποιων ασθενών, προκαλεί περισσότερη βλάβη παρά θεραπεία των
πνευμόνων.
Οι
εταιρείες Sanofi και Regeneron ελέγχουν το ανθρώπινο
μονοκλωνικό αντίσωμα Sarilumab σε ασθενείς
που έχουν μολυνθεί από Covid-19. Πρόκειται για έναν ανταγωνιστή του υποδοχέα της
ιντερλευκίνης-6(IL-6R), εγκεκριμένο για θεραπεία ρευματοειδών παθήσεων.
Η
εταιρεία Roche ελέγχει, επίσης, τον
ανταγωνιστή του υποδοχέα της ιντερλευκίνης-6 (IL-6R) Tocilizumab σε ασθενείς του Covid-19 με σοβαρή πνευμονία. Το
φάρμακο χορηγείται, εκτός των άλλων, για τη θεραπεία της ρευματοειδούς
αρθρίτιδας.
Το
Baricitinib, είναι ένας εκλεκτικός και
αναστρέψιμος αναστολέας της JAK1 και της JAK2. Σε στοχευμένες μελέτες οδήγησε
σε αναστολή της δράσης των συγκεκριμένων τυροσινικών κινασών, ενζύμων μεταγωγής
ενδοκυτταρικών σημάτων από τους υποδοχείς της κυτταρικής επιφάνειας για έναν
αριθμό κυτταροκινών και αυξητικών παραγόντων που ενέχονται στην αιμοποίηση, τη
φλεγμονή και την ανοσολογική λειτουργία.
Φάρμακα
για πνευμονοπάθειες.
Οι Κινέζοι ερευνητές προτίθενται ή
και δοκιμάζουν στο μεταξύ ένα φαρμακευτικό σκεύασμα της φαρμακοβιομηχανίας Roche με το δραστικό συστατικό Pirfenidon, εγκεκριμένο για ασθενείς με
ιδιοπαθή πνευμονική ίνωση.
Η
Αυστριακή εταιρεία βιοτεχνολογίας Apeptico
έχει εντάξει σε κλινικές μελέτες το δραστικό συστατικό Solnatide, ένα συνθετικό πεπτίδιο, που χορηγείται έναντι της οξείας
πνευμονικής ανεπάρκειας (ARDS) σε ασθενείς με σοβαρή πνευμονική
βλάβη από Covid-19.
Η
αμερικανική εταιρεία Bioxytran
αναπτύσσει επί του παρόντος ένα φάρμακο με το δραστικό συστατικό, που φέρει τον
κωδικό BXT-25 για ασθενείς με ARDS,
ενώ βελτιώνει εντυπωσιακά την πρόσληψη οξυγόνου και το έχει προσφέρει για
κλινικές μελέτες σοβαρά ασθενών από Covid-19.
Νέα
φάρμακα κατά του SARS-CoV-2
Ένας αυξανόμενος αριθμός
ερευνητικών έργων έχει εστιάσει στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων κατά του Covid-19,
με τις παρακάτω επί μέρους ερευνητικές δράσεις:
• Ερευνητικές δράσεις για την
ανάπτυξη αντισωμάτων για την παθητική ανοσία.
•Υφιστάμενες ερευνητικές δράσεις σε
αρχικά στάδια για την ανάπτυξη αντι-ιικών φαρμάκων.
• Ερευνητική δραστηριότητα για την
ανάπτυξη νέων εν δυνάμει δραστικών ενώσεων.
Αντισώματα
για παθητική ανοσία
Μία από τις παλαιότερες θεραπευτικές
μεθόδους για την καταπολέμηση παθογόνων, είναι η έγχυση αντισωμάτων σε ασθενείς
με τον ορό του αίματος ατόμων που έχουν επιβιώσει από την ασθένεια. Ο αντιορός
της διφθερίτιδας από τον Emil von Behring ήδη από το 1891, την εποχή που κανείς
δεν γνώριζε για αντισώματα, είχε εντυπωσιακά θεραπευτικά αποτελέσματα.
Πρόσφατα, αρκετά φάρμακα έναντι του Έμπολα με τέτοιου τύπου αντισώματα, έχουν
αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικά. Ως εκ τούτου, πλήθος ερευνητικών δραστηριοτήτων
για τη θεραπεία έναντι του SARS-CoV-2 εστιάζουν στον ορό αίματος πρώην ασθενών
του Covid-19, τον αποκαλούμενο «αναρρωτικό ορό».
Ερευνητικά
έργα ανάπτυξης αντι-ιικών φαρμάκων σε πρώιμα στάδια
Η ερευνητική ομάδα υπό τον Καθηγητή
Rolf Hilgenfeld του Πανεπιστημίου του Lübeck της Γερμανίας έχει αναπτύξει μία
κατηγορία οργανικών ενώσεων, τα άλφα-κετοαμίδια, ως αντι-ιικούς παράγοντες
ενάντια στους κορωνοϊούς και τους εντεροϊούς.
Εργαστηριακές
μελέτες κατέδειξαν ότι οι εν λόγω χημικές ενώσεις αναστέλλουν τον
πολλαπλασιασμό αυτών των ιών. Μία απ’ αυτές, με την κωδική ονομασία "13b", πρόκειται να ελεγχθεί σε
πειραματόζωα και ακολούθως, σε περίπτωση θετικών αποτελεσμάτων, σε ανθρώπους. Η
εν λόγω ένωση σχεδιάστηκε και συντέθηκε με βάση την κρυσταλλική δομή της κύριας
πρωτεάσης του νέου κορωνοϊού από την ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Χημείας Rolf
Hilgenfeld (Crystal structure of SARS-CoV-2 main protease provides a basis for design of improved alpha-ketoamide inhibitors. science.sciencemag.org/lookup/doi/ 10.1126/science.abb3405)
Γίνεται
κατανοητό, ότι καινοτόμες φαρμακευτικές εταιρείες, ερευνητικές ομάδες σε
πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, παγκοσμίως, στον τομέα σχεδιασμού, της
σύνθεσης και ανάπτυξης και καινοτόμων φαρμακευτικών σκευασμάτων απασχολούν
κυρίως χημικούς ερευνητές. Μεγάλος αριθμός, αρκετών χιλιάδων, πρωτότυπων
χημικών συνθετικών ενώσεων διατίθενται ήδη, ή βρίσκονται σε τελικές μελέτες ή
στο τελικό στάδιο έγκρισης από τις αρμόδιες αρχές και αφορούν τον καρκίνο,
καρδιαγγειακές παθήσεις, αυτοάνοσα νοσήματα/μεταμοσχεύσεις, μεταβολικά
νοσήματα, παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, την αντιμετώπιση πάσης
φύσεως λοιμώξεων, με το σχεδιασμό και τη σύνθεση δεύτερης, τρίτης γενιάς
αντιβιοτικών, αντιμετωπίζοντας τον «αφανισμό» του ανθρώπου, αλλά και αντι-ιικών
….
Με
την αξιοποίηση πλήθους πληροφοριών από την αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου
γονιδιώματος, χάρη στα επιτεύγματα της επιστήμης της βιολογίας, οι ερευνητές
χημικοί έχουν οδηγηθεί στη σύνθεση και στην αιτιολογική θεραπεία παθήσεων του
ανθρώπου, αλλά και στην έγκαιρη πρόγνωση και διάγνωση σοβαρών ασθενειών. Στην
αντιμετώπιση της επάρατης νόσου, για παράδειγμα, οι προσπάθειες των χημικών
ερευνητών κατευθύνονται στην ανακάλυψη ειδικών, στοχευμένων θεραπειών που
επικεντρώνονται σε παθολογικώς διακριτούς τύπους καρκινικών όγκων, ώστε να
αυξήσουν την αποτελεσματικότητα μέσω της εκλεκτικότητας των φαρμάκων,
ελαχιστοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις ανεπιθύμητες παρενέργειες. Τα
παραδείγματα προσφοράς εκ μέρους της επιστήμης της Χημείας είναι ανεξάντλητα
και, ασφαλώς, δεν περιορίζονται μόνο στην ανάπτυξη των φαρμάκων.
Το
τίμημα φυσικά για τους εργαστηριακούς χημικούς ερευνητές είναι μεγάλο, καθώς
στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τον άνθρωπο, έχουν καταστήσει ακούσια τους ίδιους, με τη βιοσυσσώρευση χημικών τοξικών και
μεταλλαξιογόνων ενώσεων, πειραματόζωα, με σοβαρές συνέπειες στην υγεία τους και
στο προσδόκιμο ζωής τους. Ενώ ο σχεδιασμός, η σύνθεση, η ταυτοποίηση και ο
αρχικός εργαστηριακός έλεγχος ενός εν δυνάμει φαρμάκου διενεργείται
αποκλειστικά από ερευνητές χημικούς, πιστώνεται η ανάπτυξή του σε άλλες
επιστήμες, ενώ τα όποια τοξικά απόβλητα κατά τη σύνθεση του φαρμάκου χρεώνονται
στην επιστήμη της Χημείας.
Αν
εστιάσουμε σε δύο πολλά υποσχόμενα φαρμακευτικά σκευάσματα, την Χλωροκίνη (Chloroquine) και τη Ρεμδεσιβίρη (Remdesivir) έναντι του SARS-CoV-2, το
μεν πρώτο ανακαλύφθηκε από τον συνθετικό χημικό Hans (το μικρό του όνομα) το
1934, σε ηλικία μόλις 32 ετών, ο οποίος και απεβίωσε στα 52 του, ενώ το δεύτερο
σχεδιάστηκε, συντέθηκε (ήδη από το 2014) και διερευνήθηκε ως προς τη βιολογική
και φαρμακευτική του δράση από τους επίσης συνθετικούς οργανικούς χημικούς Byoung, Michael, Hanrahan, Edward, Hon Chung, Robert, Richard, Jay, Adrian (τα μικρά τους ονόματα, άλλωστε, 30-40 ετών είναι σχεδόν όλοι τους) το 2017
(Patent No.: US 9,724,360 B2, Date of Patent: Aug. 8, 2017).
Ίσως
να παρακολουθούν άφωνοι την αναφορά στη δική τους ανακάλυψη, την οποία κάποιοι,
παγκοσμίως, κι αν δεν προσπαθούν να την αναδείξουν ως δική τους, σίγουρα
προσπαθούν να πάρουν κάτι από τη δόξα της. Στους ως άνω ερευνητές-χημικούς θα
αναφερθεί κανείς;
Μεταξύ αυτών οι συνάδελφοι Χημικοί, άλλοτε στο προσκήνιο και
άλλοτε ανώνυμα στα εργαστήριά τους, με γνώση, φαντασία και πάθος σχεδιάζουν και
συνθέτουν νέες ενώσεις με στόχο να επιτύχουν μεγάλη βιολογική δραστικότητα.
Αλλά ακόμη και αν δεν το επιτύχουν είναι βέβαιο ότι όλα τα δημιουργήματά τους
θα δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τη σχέση δομής-δράσης, που αργά ή γρήγορα
θα οδηγήσει στο ποθούμενο προς όφελος του ανθρώπου!
Ας είμαστε αισιόδοξοι! Σύσσωμη η ηγεσία
μας, από τον πρωθυπουργό, τους υπουργούς, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό
της χώρας μας, όλους τους εμπλεκόμενους επιστήμονες και μη, βρίσκονται στις
επάλξεις και εργάζονται με πάθος νυχθημερόν! Είναι βέβαιο, θα νικήσουμε!
